Dariusz Łukasiewicz

---

Życiorys

Doktorat Dariusz Łukasiewicz obronił w 1994 roku na Uniwersytecie im Adama Mickiewicza w Poznaniu. Na podstawie jego pracy doktorskiej wydano książkę zatytułowaną „Czarna legenda Polski. Obraz Polski i Polaków w Prusach (1772–1815)”, która została opublikowana przez Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wśród recenzentów doktoratu oraz publikacji książkowej wymienić można Jerzego Topolskiego z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Witolda Molika (UAM) oraz Stefana Cackowskiego, który był związany z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Habilitację uzyskał w 2005 roku, bazując na dorobku naukowym oraz pracy pt. „Szkolnictwo w Prusach Południowych (1793–1806) w okresie reform oświeceniowych”. Praca ta została przygotowana w Instytucie Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk. Warto zaznaczyć, że praca habilitacyjna pojawiła się w publikacji wcześniej, bo już w 2004 roku, w Wydawnictwie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Książka zyskała pozytywną recenzję ze strony francuskiego historyka Daniela Beauvois w uznawanym za prestiżowe francuskim czasopiśmie „Annales. Histoire, Sciences Sociale”.

Kariera naukowa

Drogę zawodową Dariusza Łukasiewicza rozpoczął on w Instytucie Zachodnim w Poznaniu, a następnie kontynuował pracę w poznańskiej placówce Instytutu Historii PAN. Brał udział w ambitnych projektach wydawniczych, takich jak „Historia Pomorza” oraz „Historia Prus”, które miały miejsce pod patronatem znanych historyków, Bogdana Wachowiaka oraz Gerarda Labudy. W ramach tych prac koncentrował się na badaniach dotyczących życia codziennego, zagadnień cywilizacyjnych oraz kultury. Gerard Labuda, w swoim dziele „Polska granica zachodnia. Tysiąc lat dziejów politycznych” (Poznań 1974), współtworzył unikalny idiom i historiografię związane z Polską zachodnią oraz północną.

Warto zauważyć, że 1/3 obecnej Polski była przed wojną częścią Niemiec, co sprawiło, że po zakończeniu konfliktu, polscy obywatele musieli przyswoić wiedzę o tym obszarze. Labuda dostrzegał w relacjach polsko-niemieckich aspekt modernizacyjny, a jako kluczowy moment w historii granicy zachodniej wskazywał wydarzenia z połowy XVII wieku. Rzeczpospolita wówczas popadła w chaos i anarchię, podczas gdy Brandenburgia prowadziła drobne, ale znaczące reformy, co ostatecznie przyczyniło się do zagłady Polski. Takie myślenie można powiązać z interpretacjami Michała Bobrzyńskiego, który twierdził, że Polska nie upadła w okresie swojej słabości, ale w czasach, gdy próbowała się odbudować, co miało miejsce podczas Sejmu Wielkiego i rządów Stanisława Augusta Poniatowskiego.

W swoich badaniach Łukasiewicz rozwijał trendy dotyczące historii szkolnictwa, zdrowia, fiskalizmu oraz reform społecznych i prawnych. Już w trakcie studiów zajmował się biografią Adama Skałkowskiego, historyka przedwojennego, który był nieco mentorem dla Labudy. Skałkowski stwierdził w 1917 roku, że „Historia ma uczyć i wyjaśniać, a nie uświetniać obchody rocznicowe”.

Łukasiewicz był aktywnym publicystą, jego prace można znaleźć w prasie codziennej, tygodnikach oraz periodykach o tematyce kulturowej i społeczno-politycznej, takich jak „Polityka”, „Przegląd”, „Le Monde Diplomatique”, „Bez Dogmatu” oraz „Zabytki Heritage”. W wydawnictwie „Uraeus” opublikował również zbiór felietonów historycznych pod tytułem „Niemieckie psy i polskie świnie oraz inne eseje z historii kultury” (Gdynia 1997).

Jednym z głównych osiągnięć Łukasiewicza była książka „Sarmatyzm i Prusy na przełomie XVIII i XIX wieku”, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Instytutu Historii PAN (Warszawa 2015). Hubert Orłowski, znany germanista i historyk, stwierdził w recenzji opublikowanej w czasopiśmie „Borussia” (59, 2017), że jest to znaczący wkład do polemiki na temat pruskiej modernizacji.

Łukasiewicz podjął się rekonstrukcji i analizy modernizacji Prus na tle historii europejskiej, co nie tylko wzbogaciło kulturę historyczną, ale także wywołało pewne kontrowersje wśród polskich badaczy. Wartościowa jest nie tylko dydaktyczna strona tej monografii, ale także różnorodność materiałów i pomniejszych narracji, które znalazły się w kolejnych rozdziałach książki.

Jest on także autorem wielu obszernych publikacji poświęconych życiu codziennemu w Niemczech i Polsce, które ukazały się w ramach serii wydawniczej „Silva Rerum”. Jego teksty dostarczają nowych interpretacji dotyczących takich tematów jak mieszkalnictwo, zdrowotność oraz historia chłopów. W artykule opublikowanym w „Studiach Zachodnich” (nr 20, 2018), badał sytuację chłopów w XVIII wieku, podkreślając, że zarówno Prusy, jak i Rzeczpospolita były częścią systemu folwarczno-pańszczyźnianego, gdzie władcy pruscy wprowadzone reformy próbowały poprawić sytuację gospodarczą.

Łukasiewicz opublikował również książki takie jak „Zło niechrześcijańskie i nieludzkie. Historia dzieciobójstwa i inne szkice z dziejów codzienności” (Poznań 2014), „Dobre i złe adresy. Szkice z dziejów mieszkania i jego otoczenia w XVII – XXI wieku” (Poznań 2017) oraz „Balwierze cyrulicy i wyrwizęby. Z dziejów choroby i zdrowia” (Poznań 2019). Tematyka tych prac skupia się na nieprzypadkowej i istotnej historii mieszkalnictwa, zdrowotności oraz regulacji dotyczących urodzeń.

Warto wspomnieć, że Łukasiewicz zwracał również uwagę na zaniedbania w polityce mieszkalnictwa po 1989 roku, które, jego zdaniem, stanowią jedną z kluczowych bolączek współczesnej Polski. Zauważył, że sektory publiczne w zakresie zdrowia, szkolnictwa oraz emerytur, nie mają odpowiedniego wsparcia i są przez społeczeństwo niedostatecznie doceniane. Ponadto, podkreślał, że to Kościół był historycznym poprzednikiem instytucji państwowych w sferze socjalnej, a nie własność prywatna, która w Polsce jest obecnie wyjątkowo przeszacowana.

Wielokrotnie publikował swoje prace w prestiżowych czasopismach naukowych, takich jak „Kwartalnik Historyczny”, „Przegląd Historyczny”, „Roczniki Dziejów Społeczno-Gospodarczych” oraz „Colloquia”. Do roku 2020, Dariusz Łukasiewicz był autorem 109 publikacji naukowych i 346 tekstów o charakterze publicystycznym. W zakresie dydaktyki współpracował z Wyższą Szkołą Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu oraz z Wyższą Szkołą Marynarki Wojennej w Gdyni.

Obecnie Dariusz Łukasiewicz koncentruje się na badaniach biograficznych dotyczących Adama Mieczysława Skałkowskiego (1877–1951), a jego nadchodząca publikacja będzie traktować o życiu codziennym w Prusach w latach 1701–1947. W 2021 roku opublikował książkę „Życie codzienne w Królestwie Prus 1701-1933” (Wydawnictwo IH PAN, Warszawa), która stanowi podsumowanie jego badań dotyczących codzienności w tej historycznej przestrzeni.

---

Oceń: Dariusz Łukasiewicz

---